Σακχαρώδης Διαβήτης

O διαβήτης αποτελεί μια ασθένεια γνωστή εδώ και περίπου 3.500 χρόνια. Τα αίτια της πάθησης αποτελούν ακόμη "μυστήριο" για τον επιστημονικό κόσμο, ωστόσο οι απόψεις συγκλίνουν ότι τελικά η γενεσιουργός αιτία βρίσκεται στη γενετική αλλά και στον τρόπο ζωής, δηλαδή στην έλλειψη σωματικής άσκησης και την παχυσαρκία. Η πάθηση οφείλεται στο ότι ο οργανισμός δεν παράγει ινσουλίνη ή δεν τη χρησιμοποιεί με σωστό τρόπο. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη η οποία παράγεται από το πάγκρεας και χρησιμεύει προκειμένου να γίνεται μεταφορά της γλυκόζης στα κύτταρα. 

Η ελλιπής παραγωγή ινσουλίνης προκαλεί συσσώρευση της γλυκόζης στο αίμα και έτσι "γεννιέται" ο διαβήτης. Σημαντικό ποσοστό ανθρώπων πάσχει από τη συγκεκριμένη ασθένεια, είναι όμως αξιοσημείωτο ότι περίπου το 1/3 αυτών δεν έχει ποτέ διαγνωστεί. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) οι ενήλικες διαβητικοί υπολογίζονται σε 347 εκ. παγκοσμίως. Ως παγκόσμια ημέρα του διαβήτη έχει καθιερωθεί η 14η Νοεμβρίου, ημέρα γενεθλίων του γιατρού Φρέντερικ Μπάντιγκ ο οποίος ανακάλυψε τη συνθετική ινσουλίνη. Για να ανακαλύψει κάποιος αν πάσχει από διαβήτη, υποβάλλεται σε συγκεκριμένες αιματολογικές εξετάσεις, ενώ η θεραπεία, ανάλογα με τον τύπο της πάθησης, γίνεται είτε με χορήγηση ινσουλίνης, είτε με χάπια. 

Υπάρχουν τρις τύποι σακχαρώδη διαβήτη. Ο διαβήτης τύπου Ι ο οποίος αποκαλείται και νεανικός" διαβήτης αφού εμφανίζεται σε άτομα που βρίσκονται στην  παιδική ή την εφηβική ηλικία. Αυτό πάντως δε συνεπάγεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος διαβήτη αποκλείεται να "επισκεφτεί" και ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας. Ο οργανισμός του πάσχοντα από διαβήτη τύπου Ι δεν παράγει καθόλου την απαραίτητη για τη μεταφορά της γλυκόζης από το αίμα ινσουλίνης γι αυτό και ονομάζεται "ινσουλινοεξαρτώμενος". Οι λόγοι για τους οποίους το πάγκρεας καταστρέφει την ινσουλίνη δεν είναι γνωστοί. Η συγκεκριμένη μορφή θεωρείται "ανοσολογικό" νόσημα γιατί ο ίδιος ο οργανισμός αναγνωρίζει τα β-κύτταρα στο πάγκρεας ως ξένα και τα "πολεμά". Παρότι η πάθηση είναι σοβαρή, ο ασθενής με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, τη σωστή διατροφή και την καλή ψυχολογία μπορεί να έχει μια υγιή και υψηλής ποιότητας ζωή. Ο διαβήτης τύπου ΙΙ, ο οποίος αποτελεί τη συνηθέστερη μορφή της πάθησης. Σύμφωνα με τις επιστημονικές μετρήσεις, η συγκεκριμένη μορφή αποτελεί το 90-95% των περιπτώσεων διαβήτη. Η πάθηση εμφανίζεται κατά κύριο λόγο σε άτομα που είναι άνω των 40 ετών και ειδικότερα σε όσους είναι άνω των 55. Στην περίπτωση αυτή το πάγκρεας παράγει ινσουλίνη, η οποία όμως δεν χρησιμοποιείται αποτελεσματικά από το σώμα. Ο διαβήτης τύπου ΙΙ αποκαλείται και μη "ινσουλινοεξαρτώμενος". Ερωτηματικό αποτελεί και αυτή η μορφή της πάθησης. Αποδίδεται κυρίως σε γενετική προδιάθεση αλλά και σε εξωγενείς παράγοντες όπως η καθιστική ζωή και το αυξημένο σωματικό βάρος. Υπάρχει επίσης άλλη μια μορφή σακχαρώδη διαβήτη εγκυμοσύνη που αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση. Εφόσον προϋπάρχει διαβήτης τύπου Ι ή τύπου ΙΙ, οι επιστήμονες δε μιλούν για διαβήτη στην εγκυμοσύνη. Εάν όμως εμφανιστεί σακχαρώδης διαβήτης κατά τη συγκεκριμένη περίοδο, πρόκειται για προσωρινή διαταραχή και συνήθως μετά τη γέννα τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα επανέρχονται σε φυσιολογικά επίπεδα. Ο διαβήτης παρουσιάζεται σε ένα ποσοστό γυναικών κατά την 24η-28η εβδομάδα της κύησης και οφείλεται στην αδυναμία του παγκρέατος να ανταποκριθεί στην αυξημένη απαίτηση για ινσουλίνη. Φαίνεται πως στην εμφάνιση διαβήτη στην εγκυμοσύνη συμβάλλουν και άλλοι λόγοι όπως η παχυσαρκία, το οικογενειακό ιστορικό αλλά και η ηλικία της εγκύου.

Αν το άτομο αισθάνεται υπερβολική πείνα, υπερβολική δίψα, παρουσιάζει σοβαρή απώλεια βάρους, τότε καλό θα είναι να απευθυνθεί στο γιατρό του προκειμένου εκείνος να εξετάσει την αιτία των συμπτωμάτων. Η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμης σημασίας προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν σοβαρές επιπλοκές. Αν κανείς παρατηρεί σημεία και ενδείξεις που "μαρτυρούν" ότι μπορεί να πάσχει από διαβήτη, θα πρέπει να υποβληθεί σε ειδικές εξετάσεις ώστε να διακριβωθεί. Πολλοί άνθρωποι ωστόσο δεν δίνουν σημασία στις ...προειδοποιήσεις του οργανισμού, με αποτέλεσμα το 1/3 των ατόμων που πάσχουν παγκοσμίως από διαβήτη να μην το γνωρίζει. Ωστόσο, η έγκαιρη διάγνωση της νόσου είναι κρίσιμη για να αποφευχθούν περαιτέρω επιπλοκές στον οργανισμό. Πολλές φορές τα συμπτώματα του διαβήτη Ι εμφανίζονται ραγδαία με την εκδήλωση κετοξέωσης που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε απώλεια συνείδησης, ενώ ο διαβήτης τύπου ΙΙ ενίοτε είναι ασυμπτωματικός ή οι ενδείξεις εμφανίζονται σταδιακά και βαθμιαία. Ιδιαίτερη προσοχή συνίσταται στις εγκύους μεγαλύτερης ηλικίας αλλά και στις παχύσαρκες, καθώς έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν σακχαρώδη διαβήτη κατά τη διάρκεια της κύησης.

Συμπτώματα διαβήτη Τύπου Ι

• πολυουρία και πολυδιψία
• αδυναμία και καταβολή
• πολυφαγία με απώλεια βάρους
• θολή όραση
• αιδοικολπίτιδα ή κνησμός
• περιφερική νευροπάθεια
• νεφροπάθεια
• νυκτουρία

Συμπτώματα διαβήτη τύπου 2

• πολυφαγία και πολυδιψία
• πολυουρία
• αίσθημα κόπωσης
• θολή όραση
• ξηρό δέρμα με κνησμό
• μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα ή απώλεια αίσθησης στα χέρια ή στα πόδια
• λοιμώξεις του δέρματος, του κόλπου και της ουροδόχου κύστης που δεν θεραπεύονται εύκολα
• κολπικές λοιμώξεις από ζυμομύκητες
• συχνά ασυμπτωματικός

Η πρόληψη του διαβήτη είναι αλληλένδετη με τη μεσογειακή διατροφή, το σωστό βάρος και την άσκηση. Ο Αρεταίος ο Καπαδόκης περιέγραψε τον διαβήτη το 200 π.χ. ως μια «μυστηριώδη νόσο». Ακόμη και σήμερα παρά την πρόοδο της Ιατρικής δεν έχουμε βρει τη θεραπεία του διαβήτη, γνωρίζουμε όμως πώς να αποφύγουμε τόσο τον ίδιο όσο και τις επιπλοκές του. Το 2006 δημοσιεύτηκε μία μελέτη που διεξήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο όπου συμμετείχαν 25.000 άτομα που τους ζητήθηκε να ακολουθήσουν 5 κανόνες υγιεινής ζωής. Οι κανόνες αυτοί ήταν:
1.    Διατήρηση δείκτη μάζας σώματος <25 (δηλαδή το βάρος σε κιλά διά του τετραγώνου του ύψους σε μέτρα).
2.    Κατανάλωση λίπους σε αναλογία <30% της συνολικά προσλαμβανόμενης ενέργειας.
3.    Κατανάλωση κεκορεσμένου λίπους <10% της συνολικά προσλαμβανόμενης ενέργειας
4.    Κατανάλωση φυτικών ινών >15 γραμμάρια/1000 θερμίδες.
5.    φυσική δραστηριότητα >4 ώρες /εβδομάδα.

Μετά από 4,5 χρόνια κανένα από τα άτομα που τηρούσαν και τους 5 κανόνες δεν εμφάνισε διαβήτη. Όσο λιγότερους κανόνες ακολουθούσαν οι συμμετέχοντες, τόσο συχνότερος ήταν ο διαβήτης. Τονίζεται έτσι η τεράστια σημασία του φυσιολογικού βάρους και της αποφυγής ζωικών λιπαρών. Δυστυχώς μόνο το 20 % των συμμετεχόντων τηρούσαν 3 ή περισσότερους κανόνες υγιεινής διαβίωσης.


Χρήσιμες οδηγίες :

Στις μέρες μας ο διαβήτης είναι μία παγκόσμια επιδημία. Δεν είναι όλοι οι παχύσαρκοι διαβητικοί αλλά το 80% των διαβητικών είναι παχύσαρκοι. Πρόληψη και θεραπεία του διαβήτη είναι αλληλένδετα με τη μεσογειακή διατροφή, τη μείωση του σωματικού βάρους και την συστηματική σωματική άσκηση. Είναι λοιπόν αναγκαίο:
1.να μειωθούν οι προσλαμβανόμενες θερμίδες με ταυτόχρονη αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, ιδίως  σε υπέρβαρα άτομα με δείκτη μάζας σώματος >25 .
2.να ενθαρρύνουμε όποιον έχασε βάρος να μην το επανακτήσει, είτε πρόκειται για διαβητικό είτε για μη διαβητικό άτομο.
3.να μειώσουμε την πρόσληψη κορεσμένου λίπους (ζωικά λιπαρά, γλυκά με βούτυρο και κρέμα γάλακτος) και ευ-απορρόφητων υδατανθράκων (ζάχαρη). Παράλληλα να αυξήσουμε τους σύμπλοκους υδατάνθρακες (όσπρια) και τις φυτικές ίνες.
Πρέπει να σημειωθεί ότι απώλεια 10% του βάρους τον 1ο χρόνο μειώνει το βλαβερό κοιλιακό λίπος κατά 30% κάτι που βελτιώνει σημαντικά τα επίπεδα σακχάρου, χοληστερίνης και αρτηριακής πίεσης!.

Όσο αφορά τον διαβήτη τύπου 1, που εμφανίζεται  στη παιδική ηλικία, οι προσπάθειες πρόληψης δεν έχουν αποδώσει. Εμφανίζεται σε νορμοβαρή παιδιά αλλά οι γνώσεις για τα αίτια της νόσου είναι περιορισμένες.
Δυστυχώς στην εποχή της τηλεόρασης, του fast food και της παντελούς έλλειψης χώρων άθλησης ο διαβήτης των ενηλίκων, ο τύπου 2, αρχίζει να εμφανίζεται και στην παιδική ηλικία. Δυστυχώς το παχύσαρκο παιδί είναι υποψήφιος διαβητικός στην ενήλικη ζωή. Η  προσπάθεια πρόληψης του διαβήτη είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Η αποφυγή της παχυσαρκίας και η υιοθέτηση υγιεινής διατροφής είναι αναγκαία για τους ενήλικες αλλά πρέπει να ξεκινά από την παιδική ηλικία. Είναι αναγκαίο να αποφεύγονται τροφές πλούσιες σε λίπος, αλάτι και ζάχαρη όπως αναψυκτικά, σοκολάτες, γλυκίσματα, τηγανιτά, χάμπουργκερ. Ταυτόχρονα να εφαρμόζεται καθημερινά άσκηση τουλάχιστον 30 λεπτών (στίβος, ποδόσφαιρο, μπάσκετ, κολύμπι ή  απλό ζωηρό περπάτημα). Όλα βέβαια τα παραπάνω μικρή σημασία έχουν αν καπνίζουμε. Και για τους καπνιστές όμως ποτέ δεν είναι αργά αφού η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο θανάτου κατά 50% τα επόμενα χρόνια.
Άτομα στα οποία τίθεται η διάγνωση του προδιαβήτη πρέπει να μπαίνουν σε δίαιτα με σκοπό την απώλεια 5-10% του σωματικού τους βάρους και να παρακολουθούνται για την περίπτωση εμφάνισης διαβήτη μία φορά το χρόνο.
Συμπερασματικά, τροποποιώντας τις καθημερινές μας συνήθειες μπορούμε να μην αρρωστήσουμε από διαβήτη. Με την υγιεινή διατροφή και την άσκηση θωρακίζουμε την υγεία μας και την υγεία των παιδιών μας. Η απώλεια βάρους, η διακοπή του καπνίσματος, η ρύθμιση του ζαχάρου, της πίεσης και της χοληστερίνης προάγουν την καλή υγεία, την σωματική και ψυχική ευεξία.

( Πηγή: άρθρο του διαβητολόγου Κωνσταντίνου Καλατζή, http://diabetology.gr )